نظارت وکنترل در مدیریت

روی ادامه مطلب کلیک کنید.

در این‌ مقاله‌، طی‌ مقدمه‌ی‌ کوتاهی‌ به‌اهمیت‌ کنترل‌ در مدیریت‌ و ضرورت‌ آشنایی‌مدیران‌ با انواع‌ کنترل‌ اشاره‌ می‌شود. کنترل‌، کارکرد مهمی‌ در مدیریت‌ است‌ که‌ معلوم‌ می‌داردفعالیت‌های‌ سازمان‌ تا چه‌ اندازه‌ در جهت‌ اهداف‌ است‌ و با برنامه‌های‌ از پیش‌ تعیین‌ شده‌مطابقت‌ دارد. نویسنده‌ی‌ این‌ مقاله‌ با ارائه‌ی‌ چند تعریف‌ از مفهوم‌ کنترل‌، مقوله‌هایی‌ از قبیل‌نظارت‌ و کنترل‌، ویژگی‌های‌ کنترل‌، انواع‌ کنترل‌ و راهکارهای‌ اجرایی‌ در مدیریت‌ مدارس‌ رامورد بحث‌ قرار می‌دهد و در نتیجه‌گیری‌ نهایی‌، کنترل‌ را یکی‌ از مهم‌ترین‌ کارکردهای‌مدیریت‌ در برنامه‌ریزی‌ درسی‌، سازماندهی‌ و رهبری‌ قلمداد می‌کند. او بر آن‌ است‌ که‌ مدیران‌باید با استفاده‌ از دانش‌، روش‌ها و فنون‌ و تجربه‌، تضاد میان‌ آزادی‌ فردی‌ و کنترل‌ سازمانی‌ رابرطرف‌ کنند. هم‌چنین‌ به‌این‌ امر باید توجه‌ نمود که‌ مدیران‌ بایستی‌ بر کلیه‌ی‌ اهداف‌ علمی‌،اخلاقی‌، تربیتی‌ ،اجتماعی‌، فرهنگی‌ و اقتصادی‌ مدرسه‌ نظارت‌ داشته‌ باشند و نیز بر تخصص‌معلمان‌، روش‌های‌ تدریس‌، روابط با دانش‌آموزان‌ و نظایر آن‌ کنترل‌ داشته‌ باشند. ولی‌ بایددقت‌ نمود که‌ برای‌ دست‌یابی‌ به‌نوعی‌ نظارت‌ و کنترل‌ مؤثر باید همه‌ی‌ جوانب‌ موضوع‌ رامورد بررسی‌ و دقت‌ قرار داده‌ تا پیامدهای‌ این‌ فرایند، مثبت‌ و پرثمر باشد. مقدمه‌ یکی‌ از وظایف‌ اساسی‌ مدیران‌، نظارت‌ و کنترل‌ بر امور و جریان‌های‌ آموزشی‌ درمدرسه‌ است‌. کنترل‌، سبب‌ مقایسه‌ی‌ امور پیش‌بینی‌ شده‌ با فعالیت‌های‌ انجام‌ شده‌می‌شود، میزان‌ پیشرفت‌ را در جهت‌ تحقق‌ اهداف‌ سازمان‌ اندازه‌گیری‌ می‌کند و باعث‌تشخیص‌ به‌هنگام‌ انحراف‌ از برنامه‌ می‌گردد. در اثر کنترل‌، عملکرد فرد و سازمان‌ارزشیابی‌ می‌شود و بدون‌ آن‌، اقدامات‌ اصلاحی‌ به‌هنگام‌ انجام‌ نمی‌شود و سازمان‌به‌سوی‌ بی‌نظمی‌ پیش‌ می‌رود بنابراین‌، مدیریت‌ خوب‌ مستلزم‌ کنترل‌ مؤثر است‌(علاقه‌بند، 1375، ص‌ 125). مدیران‌ باید با انواع‌ کنترل‌ آشنا باشند و راه‌ به‌کارگیری‌ آن‌ها را بدانند به‌علاوه‌ یک‌مدیر موفق‌ باید یک‌ تشخیص‌ دهنده‌ی‌ خوب‌ باشد، کارکنان‌ خود را بشناسد و درضمن‌ کار و جلسات‌ غیررسمی‌، با ویژگی‌های‌ شخصیتی‌ و اخلاقی‌ آنان‌ آشنا شود. امادر هنگام‌ کنترل‌، از افراط و تفریط بپرهیزد و به‌جای‌ کنترل‌ مستقیم‌ کارکنان‌، به‌کنترل‌برنامه‌ها بپردازد. متأسفانه‌ در بعضی‌ سازمان‌ها و به‌ویژه‌ سازمان‌های‌ آموزشی‌، دقت‌ و نظارت‌ بیش‌از حدی‌ در مورد کارکنان‌ صورت‌ می‌گیرد که‌ به‌تضعیف‌ روحیه‌ و ایجاد تنش‌ واضطراب‌ می‌انجامد. در نتیجه‌، رغبت‌ و انگیزه‌ برای‌ کار از بین‌ می‌رود و کارکنان‌ برای‌انجام‌ دادن‌ امور، تا حدی‌ تلاش‌ می‌کنند که‌ اخراج‌ نشوند. بنابراین‌، برای‌ استفاده‌بهینه‌ از منابع‌ و امکانات‌ مالی‌ و انسانی‌ و تحقق‌ اهداف‌، مدیران‌ باید حد تعادلی‌ بین‌کنترل‌ و آزادی‌ فردی‌ قائل‌ شوند.   ضرورت‌ و اهمیت‌ کنترل‌ کنترل‌ یکی‌ از کارکردهای‌ مهم‌ مدیریت‌ است‌; زیرا مشخص‌ می‌کند که‌ فعالیت‌های‌سازمان‌ تا چه‌ اندازه‌ در جهت‌ اهداف‌ آن‌ است‌ و تا چه‌ اندازه‌ اهداف‌ با برنامه‌های‌ ازپیش‌ تعیین‌ شده‌ انطباق‌ دارد. به‌علاوه‌، کنترل‌ مقدار پیشرفت‌ عملیات‌ را می‌سنجد،مواردی‌ را که‌ باید اصلاح‌ شود، مشخص‌ می‌سازد، در زمان‌ صرفه‌جویی‌ می‌کند وحداکثر استفاده‌ را از حداقل‌ امکانات‌ به‌عمل‌ می‌آورد. >کنترل‌ با اندازه‌گیری‌ نتایج‌،مقایسه‌ با انتظارات‌ و اتخاذ تصمیم‌ صحیح‌ ارتباط دارد.< (کوهن‌، 1986، ص‌ 412). واحدهای‌ آموزشی‌ محل‌ پرورش‌ استعدادهای‌ بالقوه‌ دانش‌آموزان‌ و شکوفاشدن‌ این‌موهبت‌های‌ الهی‌ است‌. اما بدون‌ کنترل‌ مؤثر، این‌ ذخایر نهفته‌ در سرشت‌ فرزندان‌ مااز بین‌ خواهد رفت‌. >هر فعالیت‌ جمعی‌ ناظر بر هدف‌، به‌کنترل‌ نیاز دارد و بدون‌کنترل‌، بودن‌ سازمان‌ها غیرقابل‌ تصور است‌. به‌علاوه‌ واقعیت‌های‌ زندگی‌ سازمانی‌،کنترل‌ دقیق‌ آن‌را الزامی‌ می‌سازد. سازمان‌ها در معرض‌ تغییرات‌ مداوم‌ قرار دارند وفعالیت‌ آن‌ها روز به‌روز پیچیده‌تر می‌شود. کارکنان‌ سازمان‌، افراد انسانی‌ هستند ورفتار آنها بری‌ از خطا نیست‌. تفویض‌ اختیار برای‌ تسهیل‌ کار اجتناب‌ناپذیر است‌ وهمه‌ی‌ این‌ موارد، کنترل‌ و نظارت‌ و اهمیت‌ آن‌ را آشکار می‌کند< (علاقه‌بند، 1375).   بعضی‌ نویسندگان‌، نظارت‌ و کنترل‌ را مترادف‌ می‌دانند و آنها را به‌جای‌ هم‌ به‌کارمی‌برند. اما این‌ دو واژه‌ تا حدودی‌ تفاوت‌ دارند; زیرا نظارت‌ لطیف‌تر از کنترل‌ است‌.>نظارت‌ مقدم‌ بر کنترل‌ و به‌عبارتی‌، مهم‌تر از آن‌ است‌. به‌همین‌ دلیل‌ با نظارت‌های‌درست‌ و مستمر، شاید به‌کنترل‌ نیازی‌ نباشد< (میرکمالی‌، 1374).   کنترل‌ و نظارت‌ در مدرسه‌ مدیران‌ آموزشی‌ از جهات‌ مختلف‌ باید بر کار سازمان‌ و نیروهای‌ آموزشی‌ نظارت‌داشته‌ باشند. بررسی‌ میزان‌ دست‌یابی‌ اهداف‌ آموزشی‌ از اهم‌ وظایف‌ مدیران‌ است‌. نرسیدن‌ به‌همه‌ و یا بعضی‌ از اهداف‌ سبب‌ اختلال‌ در رفتار و شخصیت‌ فرد وبه‌همین‌ ترتیب‌ در امور اجتماعی‌ است‌. مدیر مدرسه‌ باید مطمئن‌ شود که‌ هر یک‌ ازکلاس‌ها و دروس‌ به‌اهداف‌ جزیی‌ و کلی‌ خود می‌رسند. به‌همین‌ دلیل‌ باید به‌طریق‌مقتضی‌ کار همه‌ی‌ معلمان‌، دانش‌آموزان‌ و کارکنان‌ مورد بررسی‌ و دقت‌ نظر قرار گیرد. کار نظارت‌ بر امور مدرسه‌ به‌مسائلی‌ فراتر از موضوع‌های‌ فوق‌ مانند بررسی‌ میزان‌انگیزش‌ دانش‌آموزان‌ و معلمان‌ و نظارت‌ بر حدود رضایت‌ شغلی‌ آن‌ها می‌رسد. علی جباری منبع:http://portal.farsedu.ir